chaouki 
Foto: Ernst Haas/Getty Images
We leven in een cultuur die verveling als onvermijdelijk beschouwt in monogame relaties. Rekken vol tijdschriften in de apotheek bieden pittig advies in de trant van ‘Saaie seks: zeven nieuwe dingen om in bed te proberen’. Een hele reeks stockfoto’s toont koppels die elkaar negeren ten gunste van hun telefoon. Sitcoms en komieken hebben de neiging om verveling in langdurige relaties als slechts een deprimerend gegeven te beschouwen. “Je kunt getrouwd zijn en je vervelen, of alleenstaand en eenzaam”, grapte Chris Rock in een routine uit 2008. “Er is nergens geluk.” Voor iedereen die erover nadenkt om te gaan trouwen – of god verhoede, al verloofd – kan de toekomst onvermijdelijk somber aanvoelen.
Een jaar geleden ben ik verloofd met een man van wie ik hou. We waren al een aantal jaren samen en ik keek er naar uit om te trouwen, maar ik was ook doodsbang dat we zouden eindigen als een van die koppels die tijdens het eten zwijgend tegenover elkaar zaten, werkeloos op hun telefoon scrollen, nauwelijks het bestaan van de ander erkennen. Bijna elke keer dat we uit eten gingen, zag ik ze, deze spookbeelden van verdoofde romantiek. Daarom besloot ik het probleem voor te zijn. Als onderzoeker van beroep deed ik wat vanzelfsprekend was en begon bewijsmateriaal te verzamelen: onderzoek doen naar verveling in een poging de kracht ervan te begrijpen, en erachter te komen hoe ik deze kon ontmantelen.
Dit doel was niet meteen duidelijk toen ik voor het eerst begon met het verzamelen van vervelingsstatistieken en onderzoeken via internet en af en toe in de bibliotheek. Maar tegen de tijd dat ik mijn vrije tijd begon te besteden aan het interviewen van psychologen en polyamoristen, was het duidelijk. Wat begon als een semi-bewuste poging om mezelf voor te bereiden op het huwelijk, groeide uit tot een tweejarig onderzoeksproject, een boek en een besef over monogamie waardoor iedereen die gaat trouwen een beetje hoopvoller zou moeten zijn: je kunt het misschien niet altijd vermijden je vervelen met je partner, maar je kunt het in je voordeel gebruiken.
Een van de eerste dingen die ik leerde was dat er geen twijfel over bestaat dat verveling een epidemie is. Je hoeft niet een van de echte huisvrouwen of een flirtende Lodewijk XIV te zijn om het gevoel te hebben dat het saai is geworden met je partner. Tijdens mijn onderzoek heb ik Ik sprak met soldaten, actrices, vissers, techneuten, accountants, kunstenaars – iedereen had een verhaal te vertellen over een relatie die misging omdat ze zich verveelden. Mensen vertelden me over relatietwijfels, scheidingen, stagnerende sekslevens en affaires. Statistieken ondersteunen dit allemaal: volgens de Normal Bar-enquête doet 71 procent van de mannen die vals spelen dit omdat ze zich vervelen, en hetzelfde geldt voor 49 procent van de vrouwen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat er een hele industrie bestaat voor koppels om de boel “op te fleuren”: boeken en tijdschriften, retraites voor koppels en porno, seksspeeltjes en gadgets – ze bestaan allemaal om wat een bekende hoeveelheid lijkt, om te zetten in een onbekende, al is het maar voor een nacht. De enorme hoeveelheid opties kan vermoeiend lijken, maar dat is wat we hebben.
Op een avond, tijdens mijn onderzoek, gingen mijn verloofde en ik op verkenningsmissie naar een Babeland-sekstrivia-avond. Op beide pleinen in het Midwesten waren we in het begin ongemakkelijk en vreemd tegen elkaar, maar na een tijdje ontspanden we ons, genoeg om alle andere koppels daar ook op te merken, homo en hetero, oud en jong, die rekken met eetbaar ondergoed en kopieën van de Kama Sutra. Er waren ongeveer een dozijn stelletjes in de winkel en vanwege de maanden die ik had besteed aan het onderzoeken van verveling, wist ik dat er alleen al in New York City waarschijnlijk nog honderdduizenden meer waren die dezelfde problemen ervoeren. Dit is een handig ding als je weet hoe vaak verveling voorkomt: het is minder sinister als je weet dat het iets is dat van tijd tot tijd in elke relatie voorkomt.
Het is ook niet noodzakelijk een slechte zaak. Hoewel aanhoudende verveling meestal geen goed teken is – het houdt bijvoorbeeld verband met depressie – is af en toe verveling juist nuttig. Dat heb ik geleerd door te praten met Wijnand Van Tilburg, een psycholoog die verveling begon te bestuderen omdat hij wilde weten of verveling een functie heeft, en nu gelooft dat het een signaal is dat ons waarschuwt voor een gebrek aan betekenis. Omdat verveling zo irritant voelt, legt Tilburg uit, “is de emotionele ervaring van verveling onmogelijk om te negeren, en op deze manier helpt het mensen indirect om betrokken te raken.”
Als we ons niet verveelden, ploeterden we gewoon door en deden we avond na avond hetzelfde, zonder elkaar of onszelf uit te dagen. Mensen die zich daarentegen snel vervelen, zijn typisch sensatiezoekers en risiconemers. Op kleinere schaal zijn het de mensen in relaties die – zoals mijn verloofde onlangs deed, na twee uur zij aan zij zitten staren naar huwelijksplanningsdocumenten op onze afzonderlijke schermen – zeggen: ‘Laten we een pauze nemen. en ga wat drinken.” Uit onderzoek blijkt dat verveling bijdraagt aan creativiteit, en hoewel het huis verlaten niet klinkt als een creatieve daad, voelde het op dat moment wel zo. We zaten vast in een routine na het werk van schermen, logistiek en joggingbroeken, en plotseling waren we de wereld in.
Toen ik me voor het eerst zorgen begon te maken over verveling in monogamie, stelde ik me een stel voor dat zich dood verveelde. Ik had geen rekening gehouden met alle andere dingen van het leven, al het papierwerk, de klusjes en het openbaar vervoer dat je hoe dan ook moet doen. Dit zijn echt de dingen die het leven soms saai maken, en ik begon te begrijpen dat twee mensen tegen de onvermijdelijke verveling beter zijn dan één.
Toch bleven er nog steeds statistieken over die suggereren dat de motiverende kracht van verveling mensen ook tot ontrouw kan aanzetten. Ook hier waren mijn aanvankelijke aannames enigszins afwijkend. Ik had gedacht dat mensen die uit verveling vals spelen zich vervelen met hun partners, terwijl ze volgens sekstherapeut en auteur van het boek in werkelijkheid Paring in gevangenschap Esther Perel, dat komt meestal omdat ze hunkeren naar een gevoel van vitaliteit en ‘zaken zich afspelen in de marges van ons leven, en vrij zijn van tandartsafspraken, belastingen en rekeningen.’ Zaken worden uit de gewone routine gehaald, en samenwonen met iemand, het delen van tandpasta en de afwas en de hondenpoepdienst, kunnen het gemakkelijk maken om de saaie dingen met het huwelijk zelf te verwarren. Relaties zijn misschien wel het beste wapentuig dat we hebben om verveling te bestrijden, maar alleen als we de eentonigheid van de dagelijkse routine kunnen onderscheiden van de realiteit van de mensen naast ons – de mensen die waarschijnlijk net zo geïrriteerd zijn als wij als we over recycling praten. en wiens beurt het is om naar de wasserette te gaan.
Het allerleukste, volgens polyamorie-expert en auteur van Liefde zonder Grenzen Deborah Anapol, is om er openlijk over te praten. “Op een bepaald niveau heeft iedereen vernieuwing nodig”, vertelde ze me. Dit kan polyamorie betekenen of experimenteren met monogamie, maar wat het scenario ook is, als je de gevreesde keuze tussen ontrouw en ongelukkigheid wilt vermijden, ‘helpt praten over seks echt’.
Dit deel lijkt voor de hand liggend, maar het is stiekem moeilijk. Seks kan natuurlijk lastig zijn om over te praten, zelfs als HBO de weg vrijmaakt in levendige details. Maar praten over verveling is nog moeilijker. Relatietherapeut Sylvia Rosenfeld vertelde me dat mensen het woord ‘vervelen’ bijna nooit gebruiken in haar sessies. “Ze zeggen dat ze iets nieuws moeten proberen, of dat de dingen oud aanvoelen”, legde ze uit. “De meeste mensen willen niet zeggen dat ze zich vervelen in het bijzijn van hun partner.” Er bestaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om de gevoelens van de ander te kwetsen: niemand wil als saai worden gezien en velen van ons zijn bang dat we dat al zijn. Het is een “algemene angst bij volwassenen”, aldus psychoanalyticus Adam Phillips.
Iemand saai noemen is kwetsend en vernederend. Een relatie saai noemen, of zelfs maar zeggen dat je verveling ervaart binnen een relatie, wordt vaak gezien als de kus des doods. De tijdschriften en boeken die je adviseren om koste wat kost te voorkomen dat je saai wordt in bed of in een gesprek, de shows en films die het idee bestendigen dat liefde een vlam is die óf aangestoken óf uitgaat – ze spannen allemaal samen om de overtuiging te creëren dat verveling een soort pokken, en jullie zijn gewoon niet zo’n goed stel als het je eenmaal raakt.
Geen wonder dat we er zoveel mogelijk niet over praten. Het is een vreemde paradox: relatieverveling komt zo vaak voor dat er hele industrieën in het leven zijn geroepen om ermee om te gaan, maar toch bestaat er nog steeds de overtuiging dat, zoals de Washington Na adviescolumnist zei ooit: ‘Je verveelt je. Einde van de lijn over deze relatie, nietwaar?
Nee, dat denk ik echt niet. Hoewel onderzoek mij op termijn geen magische remedie heeft opgeleverd tegen relatieverveling, hebben mijn verloofde en ik er wel over gepraat, en hebben we bewuster opgemerkt wanneer het toeslaat en ons waarschuwt dat we dingen moeten veranderen. Misschien zou het toch beter zijn om je überhaupt nooit te vervelen, maar daar ben ik niet zo zeker van. Als we ons nooit zouden vervelen, zouden we een aantal van onze beste herinneringen verspelen: vreselijke auto-karaoke tijdens lange autoritten, kaarttrucs leren tijdens het wachten op vertraagde vluchten, besluiten de keukenvloer schoon te maken door op vodden te schaatsen. Onze eerste kus kwam na een halfuur werkeloos achtergrondverhalen te hebben verzonnen voor de andere mensen die in een drukke bar op een drankje zaten te wachten. Ik zou zelfs kunnen zeggen dat ik dankbaar ben voor de verveling die we tot nu toe hebben ervaren, en als er nog meer komt, kijk ik er naar uit.
